Trí tuệ nhân tạo (AI) không phải là một khái niệm mới xuất hiện vài năm gần đây. Thực tế, ý tưởng về việc chế tạo những “cỗ máy biết suy nghĩ như con người” đã nhen nhóm từ hàng chục năm trước. Trải qua nhiều thăng trầm, AI đã bước từ trang sách khoa học viễn tưởng trở thành công cụ không thể thiếu trong đời sống và kinh doanh hiện đại. Bài viết này sẽ đưa bạn đi qua hành trình thú vị của AI – từ những ý tưởng đầu tiên đến kỷ nguyên bùng nổ ngày nay.
1. Những ý tưởng sơ khai về trí tuệ nhân tạo
- Thời kỳ cổ điển: Ngay từ thời Hy Lạp cổ đại, con người đã mơ đến những “cỗ máy biết nói, biết suy nghĩ”. Các triết gia như Aristotle đặt nền móng cho tư duy logic – cơ sở để máy tính sau này “lập luận”.
- Alan Turing và câu hỏi nền tảng (1950): Nhà toán học Alan Turing đặt ra câu hỏi: “Máy móc có thể suy nghĩ không?” và đề xuất Turing Test – nếu một người trò chuyện với máy mà không phân biệt được với con người, thì có thể coi máy có trí tuệ. Đây được xem là khởi đầu chính thức cho lĩnh vực AI.
2. Giai đoạn khởi đầu: AI cổ điển (1950–1980)
- Hội nghị Dartmouth (1956): Đây được coi là “ngày sinh” của AI, khi các nhà khoa học Mỹ lần đầu tiên dùng thuật ngữ “Artificial Intelligence”.
- AI biểu tượng (Symbolic AI): Máy tính được lập trình theo logic, quy tắc, và cây quyết định. Ví dụ: các chương trình giải toán, chơi cờ đơn giản.
- Giới hạn: Thiếu dữ liệu và sức mạnh tính toán khiến AI thời kỳ này bị “thổi phồng quá mức”, dẫn đến giai đoạn được gọi là AI Winter (mùa đông AI).
3. AI học máy: Khi dữ liệu lên ngôi (1980–2010)
- Machine Learning (ML): Thay vì lập trình sẵn quy tắc, máy tính học từ dữ liệu. Thuật toán như Decision Tree, Support Vector Machine, KNN ra đời.
- Ứng dụng: Email spam filter, hệ thống nhận diện chữ viết tay, khuyến nghị sản phẩm đơn giản.
- Hạn chế: Mô hình còn nhỏ, dữ liệu chưa đủ lớn, và khả năng tính toán vẫn còn hạn chế.
4. AI hiện đại và Deep Learning (2010–nay)
- Bước ngoặt GPU: Sức mạnh xử lý của card đồ họa giúp huấn luyện mạng nơ-ron nhiều lớp (deep neural networks).
- Deep Learning: Dựa trên mạng nơ-ron nhiều tầng, AI bắt đầu vượt trội trong xử lý hình ảnh, giọng nói, dịch ngôn ngữ.
- Các dấu mốc:
- 2011: Siri của Apple ra đời.
- 2016: AlphaGo của Google DeepMind thắng nhà vô địch cờ vây Lee Sedol – một chiến thắng lịch sử.
- 2022: ChatGPT ra mắt, mở ra kỷ nguyên Generative AI – AI có khả năng “sáng tạo” văn bản, hình ảnh, âm nhạc.
5. Vì sao AI bùng nổ trong thập kỷ gần đây?
- Dữ liệu khổng lồ (Big Data): Internet, mạng xã hội, IoT tạo ra lượng dữ liệu chưa từng có.
- Sức mạnh tính toán: GPU và điện toán đám mây giúp đào tạo mô hình khổng lồ.
- Thuật toán cải tiến: Transformer (Google, 2017) trở thành nền tảng cho các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như GPT, Gemini.
Kết luận
AI đã trải qua một hành trình dài: từ giấc mơ trong phòng thí nghiệm đến công cụ hữu ích trong đời sống hàng ngày. Nếu như trước đây AI chủ yếu tồn tại trong các nghiên cứu khoa học, thì nay nó hiện diện ở khắp nơi – từ điện thoại, xe hơi, đến bệnh viện, nhà máy. Và tương lai của AI vẫn còn là một chặng đường đầy bất ngờ, nơi mà ranh giới giữa “máy” và “người” ngày càng mờ đi.
